Türkiye iktisadı, yılın üçüncü çeyreğinde finans ve hizmet bölümleri öncülüğünde yüzde 3,9 ile beklentiler paralelinde büyürken, ekonomistler, yılın tamamında yüzde 5’lik büyüme maksadının yakalanabileceğini belirtiyor.
Türkiye İstatistik Kurumunca (TÜİK) açıklanan GSYH datalarına nazaran, Türkiye iktisadı, üçüncü çeyrekte yıllık yüzde 3,9 büyüme kaydetti. Yılın ikinci çeyreğine ait büyüme verisi yüzde 7,6’dan yüzde 7,7’ye revize edilirken, bu sayı birinci çeyrek için yüzde 7,5 seviyesinde korundu.
Beklentiler paralelinde açıklanan büyümeye en kıymetli katkı yüzde 21,6 ile finans ve sigorta kesiminden geldi. İkinci çeyrekte hizmetler bölümünde yüzde 18,2 seviyesinde gerçekleşen büyüme, üçüncü çeyrekte yüzde 6,9’a gerilese de gücünü korudu. Sanayi dalında ise yıllık büyüme sürat kesti ve ikinci çeyrekteki yüzde 7,9 seviyesinden üçüncü çeyrekte yüzde 0,3’e geriledi.
Bu devirde inşaat bölümündeki daralma devam ederek yüzde 14,1 oldu. İkinci çeyrekte büyümeyi negatif etkileyen tarım kesimi ise üçüncü çeyrekte olumluya dönerek büyümeye 0,1 puanlık katkı sağladı. Büyümeyi; stoklar 9,6 puan aşağı çekti, net dış talep ise 0,7 puan üst istikametli etkiledi.
Gayrisafi sabit sermaye oluşumu detaylarına bakıldığında, üçüncü çeyrekte yatırımların makine-teçhizat ayağında yükselmeye devam ettiği görüldü. Bu devirde inşaat yatırımları yüzde 19,9 daralırken, özel yatırımların göstergesi olan makine-teçhizat yatırımları yüzde 14,3 artarak üst üste 12. çeyrekte de yükseliş kaydetti.
YÜZDE 5 MAKSADINA ULAŞMAK MÜMKÜN
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, beklentiler paralelinde gerçekleşen büyümeyi özel ve kamu tüketim harcamalarının üst çektiğini, net dış talebin ise sonlu katkı verdiğini söyledi. Büyümede yılın son çeyreği için birinci sinyallerin ise dış talep kaynaklı güç kaybının sürdüğüne işaret ettiğini belirten Bürümcekçi, şunları kaydetti:
“Başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde nakdî sıkılaşmanın hızlanmasının resesyona yol açabileceği istikametindeki beklentiler güçlenmişe benzemekte. Ayrıyeten, son periyotta yurt içinde sıkılaşma tarafında alınan makroihtiyati kararların şirketlerin kredilere erişebilirliğine olumsuz istikamette tesir yaptığı da gözlendiğinden ekonomik aktivitedeki yavaşlamayı hızlandırma mümkünlüğü artmış bulunmaktadır.
Buna karşılık, üçüncü çeyrekte ekonomik aktivitede ivme kaybı gözlendiğine işaret eden Merkez Bankası, finansal şartların destekleyici olmasını sağlamak üzere siyaset faizinde toplam 500 baz puan indirime gitmiş, kredi faizleri ile siyaset faizi ortasındaki makası kapatmak üzere ticari kredi faizlerini sınırlamaya yönelik yeni kararlar almıştır.
Bu doğrultuda, birinci üç çeyrekte geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 6,2 büyüme kaydedilmesi ve ulusal gelir endeksinin tarihi doruğundan sonlu çekilmesi nedeniyle ekim-aralık periyodunda çeyrekten çeyreğe yüzde 0,5’ten fazla daralma görülmezse 2022’nin tamamında yüzde 5’lik büyüme amacına ulaşmak mümkün görünüyor.”
Ekonomist Haluk Bürümcekçi
DIŞ TALEP VE İHRACAT YERİNİ İÇ TALEBE BIRAKTI
Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da üçüncü çeyrek büyüme bilgilerinin beklentilere paralel gerçekleştiğini, bir sürpriz yaşanmadığını söz etti.
Türkiye’nin, demografi ve coğrafik özellikleri ile dinamik bir ülke olduğunu belirten Aslanoğlu, bu nedenle büyümenin dünya ortalamalarının üzerine çıkabildiğini söyledi.
Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu
Aslanoğlu, “Kovid-19 salgını başından bu yılın birinci yarısına kadar büyümenin lokomotifi olan dış talep ve ihracat yerini iç talebe bırakmış görünüyor. İhracat ivme kaybetse bile muhakkak bir gücü muhafazasına karşın ithalatın güçlenmesi dış talebin büyümeye tesirini frenlemiş görünüyor. Son çeyrekte ve gelecek yılın birinci 6 ayında da benzeri bir eğilim olacağı niyetindeyim.” diye konuştu.
Aslanoğlu, gelecek yılın birinci yarısında da iç talebi destekleyici siyasetlerle emsal bir eğilim olacağı değerlendirmesinde bulunarak, “Sürdürülebilirlik açısından tasarruf açığı olan bir ülke olarak dış talebe büyümeyi sağlayacak siyaset çerçevesini oluşturmamız gerekiyor.” dedi.
‘YILI YÜZDE 5 BÜYÜME İLE KAPATABİLİRİZ’
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar tarafından üçüncü çeyrek büyüme bilgilerine ait yayımlanan raporda ise ulusal gelir içinde yüzde 57,12 ile en yüksek hisseye sahip hizmetler kesiminin büyümeye katkısının azalsa da 4,7 puan ile büyümenin en büyük destekleyicisi olmaya devam ettiği bildirildi.
Hizmetler dalına en yüksek katkının turizmden geldiğine işaret edilen raporda, şunlar kaydedildi:
“Üçüncü çeyrek büyümede hanehalkı tüketimi belirleyici olurken, yüksek enflasyon düşük faiz ortamına rağmen yatırımların büyümeye negatif istikametli katkıda bulunması dikkat çekti. Bu durumun yaşanmasında kamu otoritelerince son periyotlarda kredi büyümesinin yavaşlaması istikametinde alınan kararlar tesirli oldu.
Ekonomi idaresinin en değerli önceliğinin büyüme olduğunu göz önüne aldığımızda ihracat kaynaklı baskıların dış talebi azaltacağını, bunun sonucunda iç talep dayanaklı bir büyüme devrine girileceğini düşünüyoruz.
Bu bağlamda son devirde kamu otoritelerinin kredilerle ilgili kısıtlama taraflı aldığı kararlarda gevşemeye gitmesi ve harcama kanalını kullanarak maliye siyasetleriyle desteklemesi sonucunda dış talepteki yavaşlamayı kompanse edici bir iç talep ortamı yaratılacaktır.
İlk üç çeyrek gerçekleşmesi baz alındığında, açıklanan öncül ve sanayi üretimi datalarına nazaran, son çeyrekte yüzde 2 civarlarında büyüme yaşanması durumunda Türkiye iktisadının yılı yüzde 5 civarı büyümeyle kapatılması beklentimizi koruyoruz.” (AA)
